Ma

मेरी माँ 
सब जानती थी 
टीचर की डांट का इलाज 
रेड पास्ता से होता है 


कम नंबर आने की दवा 
मैग्गी होती है 


सहेली से लड़ाई का दर्द 
चॉकलेट केक से ठीक होता है 


सिर्फ मेरे नहीं 
सब मर्ज़ों का इलाज 
जानती थी माँ


खानदान के झगडे 
राजमा से सुलझाये जाते हैं 
और जायदाद के झगडे 
पैर छू कर.


एक दिन माँ 
गिरी
और फिर 
उठी नहीं
 
बड़ी अज़ीम हकीम थी माँ 
बस ये एक चीज़ 
गलत कर गयी 
अपने सारे नुस्खे, टोटके,
आज़माये इलाज
अपने दिल में 
रख कर चल दी 


उसके बाद 
इस घर को 
पहले
अहम् का नज़ला लगा 
फिर लड़ाइयों का बुखार चढ़ा 
अब शक का नासूर हुआ है
कोई इलाज नहीं चलता है 
सब, सब ही कुछ ले गयी माँ.
  ********


ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ
ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਹੋਇ ਲੜਾਈ ਦਾ ਇਲਾਜ
ਖੀਰ ਹੈ


ਤੇ ਘੱਟ ਨੰਬਰ ਆਂ ਦੀ ਦਵਾਈ
ਗੋਲਗੱਪੇ


ਹਰ ਮਰਜ਼ ਦਾ ਇਲਾਜ
ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਮਾਂ


ਵੇੜੇ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹੋਏ
ਤੇ ਰਾਜਮਾ
ਤੇ ਘਰ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਸਿਆਪਾ
ਤੇ ਪੈਰੀ ਪਾਉਣਾ


ਇਕ ਦਿਨ
ਮਾਂ ਡਿੱਗੀ
ਫੇਰ ਉਠਿ ਨਾ


ਮਾਂ ਮੇਰੀ ਨੇ
ਹਰ ਕਾਮ ਡਾਡਾ ਚੰਗਾ ਕਿੱਤਾ
ਆਹੀ ਕਾਮ ਮਾੜਾ
ਕਰ ਗਈ ਮਾਂ


ਬੜੀ ਅਜ਼ੀਮ ਹਕੀਮ ਸੀ ਮਾਂ
ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ
ਤੋਨੇ ਟੋਟਕੇ
ਸਾਰੇ ਨੁਸਖੇ
ਲੈ ਟੁਰ ਗਈ ਮਾਂ


ਉਸਦੇ ਬਾਜੋਂ
ਇਸ ਘਰ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ
ਪਹਿਲੋਂ ਅਣਖ ਦਾ ਨਜ਼ਲਾ
ਫੇਰ ਲੜੀਆਂ ਦੇ ਬੁਖਾਰ
ਤੇ ਹੁਣ
ਵੰਡ ਦਾ ਨਾਸੂਰ
ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਇਸ ਘਰ ਨੇ ਬਚਣਾ
ਸਬ, ਸਬ ਕੁਛ ਹੀ ਲੈ ਗਈ ਮਾਂ
**************
My mother
knew everything.
The cure for a broken heart
is red pasta.
A poor report card
is cured with Maggi
and the pain of a fight with friends
needs a chocolate cake.


She knew the cures
for every ill
Family fights
are settled
with Rajma
And property feuds
by touching feet.


One day,
she fell
And did not get up.


My mother,
who got everything right
got this one thing
totally wrong.
She took
all her magic potions, pills and cures
to the grave with her.


Since then
This house
started with the common cold
of ego
Then it developed the fever
of frequent fights
And now
it suffers
from the cancer of distrust.
Nothing will work.
My mother,
who knew everything
took everything with her.
***************